§ 1.1 Wat is documentaire fotografie [DF]
Er is geen eenduidige definitie van het begrip documentaire fotografie te geven. Fotografie-instellingen hanteren verschillende omschrijvingen. Natuurlijk zijn er wel overeenkomsten en je zou kunnen zeggen dat er redelijke consensus is over een aantal zaken.
Documentaire fotografie doet uitspraken of vertelt verhalen over de werkelijkheid. DF heeft te maken met de wereld waarin we leven. Dat kan ver weg zijn maar ook zeer nabij, zelfs onze persoonlijke (veelal kleine) wereld.
Een fotograaf die zowel de wereld van zeer nabij als van-ver-weg in beeld brengt, is de Magnum fotograaf Christopher Anderson [1970]. Hij is lid van het beroemde persagentschap Magnum (opgericht o.a. door Henri Cartier Bresson in 1947) en fotografeerde in conflictgebieden zoals Afghanistan, Irak, Libanon en Israël / Palestina. Anderson werd internationaal geprezen en bekroond. Hij behaalde twee World Press Awards en de Robert Capa gold medal.
In 2013 verscheen het boek Zoon [Son, Heidelberg: Keher ISBN 9783868283907] van zijn hand. ‘Son’ is een poëtisch autobiografisch werk met intieme portretten en situaties van zijn vrouw, zoontje en ook zijn zieke vader. Zijn vaardigheid als journalist zet hij in om een beeldverhaal te vertellen met een grote nadruk op het emotionele. Ook in zijn fotografie van slachtoffers van het ‘machtsmisbruik en oorlogvoering’ herken je veel emotie. Een beroemde uitspraak van hem is: “Emotie of gevoel is eigenlijk het enige aan foto’s dat ik interessant vind . Verder is het maar een truc. ” Wellicht liggen voor Anderson de twee werelden, -die van zijn gezin en de oorlogshaarden-, in zijn werkwijze in de documentaire fotografie, helemaal niet zover uit elkaar.
Met het werk van Anderson raken we nog een algemeen erkend kernpunt van de Documentaire Fotografie namelijk de persoonlijke interesse en verbondenheid met het onderwerp of thema. In de thema- of onderwerpkeuze is de mens nooit ver weg. Maar pas op, ook foto’s waarop de mens niet feitelijk aanwezig is maar wel op een indirecte manier valt uitstekend te rijmen met DF. Daarover een volgend keer meer.
KERNPUNTEN DF tot nu toe
- visuele uitspraken over de werkelijkheid
- verhalen vertellen
- persoonlijke verbinding met het onderwerp of thema
- het gaat direct of indirect over mensen
Opdracht #1
Zoek eens in je (analoge of digitale) archief naar 3 foto’s die met minimaal drie van de vier bovenstaande kernpunten te maken hebben. Het mogen losse foto’s te zijn en hoeven dus geen deel uit te maken van een serie. Stuur de foto’s (of enkele) naar me op met de drie kernbegrippen. [info@fotopetervantuijl.nl]
§ 1.2 Venster op de werkelijkheid
Op de website van Peter Martens lezen we:
‘Peter Martens (1937-1992) was een Nederlandse geëngageerd fotograaf. Waar hij ook kwam, Hong Kong, Rotterdam, Calcutta, Kenia of New York, overal legde hij machtsverhoudingen vast. De kreupele, biddende, moreel gebroken of zelfs vermoorde mensen die hij fotografeerde kruipen of liggen op de grond, maar het blijven mensen onder medemensen. Ze worden geflankeerd door hen die nog rechtop staan: politieagenten, het leger of de kerk, dubbelzinnige figuren van macht en gezag die zowel begeleiden als onderdrukken, overheersen als ondersteunen. ……
KIJK EN LEES VERDER OP DE WEBSITE VAN PETER MARTENS
Peter Martens had een duidelijk oog voor wat hij van de wereld wilde tonen. Het WAT had steevast te maken met macht en onderdrukking. Hij bracht mensen in beeld waarvan het leven dat ze leidden uiterst marginaal was. Hoop op een beter of ander bestaan was er nauwelijks. De schaduwkant van het leven; schamelheid in volle hevigheid! Onverbloemd in beeld gebracht.
Je hoeft geen professor in de beeldbetekenis te zijn om te zien dat Martens geweldig betrokken was op zijn thema ‘de mens aan de onderkant van de samenleving’. De waardigheid waarmee hij de mens tegemoet trad met als doel om anderen hun ogen te laten openen voor de misstanden in de wereld. Hij was zelf niet rijk en veel van zijn projecten bekostigde hijzelf vanuit de drang om het onrecht te tonen. Aan iedereen die het zien wilde en ook aan hen die zich afwendde.
De vroege fotografie was een mogelijkheid om een wereld te tonen die voor velen niet bereikbaar was. Zo werd de wereld van ‘iedereen’. Men maakte kennis met woestijnen, rivieren en gletsjers en belangrijke historische bouwwerken door de uitvinding van de fotografie, nog maar zo’n kleine 200 jaar geleden. De foto’s die gemaakt werden moesten zo natuurgetrouw mogelijk zijn. Objectieve foto’s. Kijk zo is het, zo ziet het eruit. De inbreng van de fotograaf betrof vooral de techniek van camera, compositie en lichtvoering. Bovendien waren de expedities niet zonder gevaar. In de kern vertelden die fotografen natuurlijk ook van de wereld, net zoals Peter Martens.
Op het Fotofestival in Arles in 2015 was in het Musée Départemental de l’Arles Antique de Wouter Deruytter Collection te zien. Deruytter is een van oorsprong Belgische fotograaf en woont thans in New York. Op de genoemde exposities werden oude foto’s van Sfinxen getoond en enkele recente door hemzelf gemaakt. Op die expositie was goed te zien welke functie deze reisfoto’s van omstreeks 1900 hadden. Delen van de wereld laten zien die voor velen onbereikbaar waren.
De fotografen die rond 1900 op reis gingen, als een soort van ontdekkingsreizigers, hadden zeker een drive om de wereld te onderzoeken en anderen te informeren over wat ze ontdekten. Je zou ze de journalisten van toen kunnen noemen.
Als fotograaf kijk je op een bepaalde manier naar je omgeving. In het schema hiernaast is het onderscheid gemaakt tussen objectieve en subjectieve weergave. Het is geen absoluut onderscheid; veelal zal sprake zijn van een bepaalde schaal. Je kunt stellen dat elke foto informeert over de feiten. De mate waarin de fotograaf zijn/haar eigen visie erin legt zal die feitelijkheid anders inkleuren. Daarmee wordt de beschouwer meegenomen naar een andere werkelijkheid, namelijk een gekleurde realiteit door de ogen van de fotograaf. De mate waarin dat gebeurt, de inkleuring, kan heel verschillend zijn.
KERNPUNT
In de Documentaire Fotografie is het engagement eigenlijk altijd wel aanwezig. Immer, je fotografeert niet iets waar je geen belangstelling voor hebt, althans binnen de vrije fotografie. De inkleuring kan variëren van objectief/feitelijk tot subjectief/opvatting. Het een is niet beter of slechter dan het andere. Het heeft veel van doen met je persoonlijke instelling, je persoonlijk engagement of betrokkenheid t.o.v. het thema of onderwerp.
Opdracht #2
Wat voor een fotograaf ben jij?
Maak je (vaak) foto’s met een (persoonlijke) mening. Of is het veel meer een kwestie van een foto maken waarin de echtheid (zoals het is) voorop staat. Probeer in de komende periode eens twee foto’s te maken van een onderwerp/thema waarbij je de ene foto zo objectief mogelijk maakt en in de andere juist een bepaald standpunt of opvatting legt. Ja mag de foto’s weer delen met anderen en mij (stuur ze dan naar info@fotopetervantuijl.nl).
§ 1.3 DE KLOK VAN LEMAGNY
De vorige paragraaf sloten we af met het onderscheid tussen objectief en subjectief. Duidelijk is dat objectief en subjectief niet gezien moet worden als een absoluut gegeven. In deze paragraaf gaan we wat nader in op de invalshoeken binnen de documentaire fotografie.
Naast het onderscheid objectief-subjectief speelt de manier waarop we ons fotografisch uitdrukken ook een rol. Ben je als fotograaf een aanhanger van de esthetiek of speelt dat pas in tweede instantie? Fotografen die ‘het verhaal’ in de foto heel belangrijk vinden, besteden in het algemeen minder aandacht aan het ‘mooie’ van het beeld. Elke foto is vormgericht en de fotograaf heeft allerlei keuzes gemaakt, soms zelfs onbewust, om tot een geschikt beeld te komen. Een foto bestaat bij de gratie van het fotografische en de techniek die we daarbij gebruiken. We hanteren bijvoorbeeld een bepaalde compositie of maken een keuze voor zwart-wit, scherpte van voor naar achter of juist voor het isoleren van delen door onscherpte toe te passen. In de fotografie, in elke foto, leiden verhaal en vorm, het WAT en het HOE, tot de betekenis van het beeld. Het een kan niet zonder het ander, het accent kan verschillend zijn en is afhankelijk van de keuzes van de fotograaf. Laten we eens naar de twee volgende foto’s kijken.
Ondanks dat de twee foto’s nagenoeg hetzelfde zijn (het WAT), over het zelfde onderwerp gaan, legt de manier waarop ze uitgewerkt zijn (het HOE) een verschillende nadruk op de betekenis. Rond de jaren zeventig in de vorige eeuw werd door verschillende wetenschappers (taalkundigen, filosofen en kunstexperts) aandacht besteed aan de betekenis van het fotobeeld en de analyse daarvan. Zo ontwikkelde o.a. Roland Barthes (Frankrijk, 1925-1980) en professor Terry Barrett schema’s waarop foto’s konden worden gecategoriseerd. Je zou kunnen zeggen dat toen de basis werd gelegd voor het bespreken en analyseren van een foto. In het boek Over Foto’s Gesproken van Brongers en Ophof waarvan de eerste druk verscheen in 2011 [Uitgave Fotobond, ISBN 9789075979572] wordt bijvoorbeeld de theorie van Barrett als uitgangspunt genomen voor de pijlerindeling van het foto bespreken. Een van de mensen die zich eveneens in de zeventiger jaren verdiepte in de analyse van foto’s was Lemagny. Als het gaat om het uitwerken van het begrippenkader van de verschillende invalshoeken binnen de Documentaire Fotografie kunnen we met zijn indeling, die overigens wel parallellen vertoont met bijvoorbeeld Barrett, goed uit de voeten.
Jean Claude Lemagny [1931 Versailles] was geschiedenisleraar en trad in 1963 tot de Franse Nationale Bibliotheek en doceerde aan de school van het Louvre. In 1968 werd hij directeur van de afdeling Fotografie. Tot 1996 schreef hij boeken en artikelen over de esthetiek in de fotografie. In 1986 publiceerde hij in een artikel een indelingsmodel voor foto’s dat in het boek van Johan Swinnen (Paradox van de Fotografie, ISBN 9052401365) beschreven werd als ‘de klok van Lemagny’.
Met mijn enigszins vereenvoudigde klok van Lemagny gaan we kijken naar de indeling van foto’s, eerst algemeen en daarna specifiek v.w.b. de documentaire fotografie.
De vier hoofdindelingen zijn het uiterlijk, het innerlijke, het idee en de materie. Ik vertaal dat respectievelijk naar foto’s over de WERELD, over MIJZELF (het IK), foto’s met een BOODSCHAP en foto’s waarbij het gaat over de VORM.
Deze foto van Weston is een oude klassieker. Weston maakte meerdere foto’s van groenten waaronder de wereldberoemde van de twee paprika’s. Hij fotografeerde in de tijd dat fotografie gewaardeerd werd als kunstfotografie. Foto’s werden met een geweldig raffinement qua vorm (en techniek) gemaakt. Weston was aanhanger van de pure fotografie. Hij gebruikt geen trucjes en verwijst op een objectieve manier naar de vorm der dingen. Dit is een voorbeeld van een foto die op de klok van Lemagny ‘om zes uur’ en gaat over de vorm.
(© foto Rode Kruis)
Vanwege de focus op de DF gaan we de klok van Lemagny beperken tot een deel van de rechterhelft.
Zoals reeds eerder aangegeven, de wereld fotograferen kan objectief gebeuren, maar heel veel fotografen die dat doen leggen er wat extra’s in. Soms onbewust, maar heel vaak om hetgeen ze in de wereld zien een eigen accent te geven of beter tot zijn recht te laten komen. Dat accent kan gericht zijn op enerzijds de inhoud – het idee of de boodschap- en anderzijds op de (fotografische of fotogenieke) vorm. Het meest eenvoudige om dat duidelijk te maken is om enkele foto’s te plaatsen bij het blauwe stuk van de klok.
De kleuren foto waarop fotograaf Huub van der Put te zien is, geeft de situatie weer dat hij als terminaal ALS patiënt met zijn gezin en enkele anderen nog een bezoek brengt aan een plek die hem dierbaar is. De foto is een realistisch beeld van de situatie. dat maakt het verhaal er natuurlijk niet minder om. ALS is een dodelijke spierziekte en toen Huub te horen kreeg dat hij daaraan leed is hij vanaf dat moment zijn persoonlijk leven in beeld gaan brengen. Toen fotograferen steeds moeizamer ging zijn anderen, onder andere zijn zoontje en bevriende fotografen, foto’s gaan maken. Het is in eerste instantie een persoonlijk document maar kan ook inzicht geven en troost bieden aan anderen. Persoonlijke documentaire die van generale waarde is!
Cindy Sherman (1954) heeft al haar hele leven de feministische rol van vrouwen in beeld gebracht. De indringende foto’s van Eugene Smith (1918-1978) over de kwikvergiftiging in het Japanse Minimata hadden tot gevolg dat er een einde kwam aan de milieuramp. Elliott Erwitt is een fotograaf die vooral de humor in zijn werk toeliet; ‘dicht bij de werkelijkheid met een lichte toets’. De foto’s die ik in de klok heb geplaatst gemaakt door Bruce Gilden (1946) en Édouard Boubat (1923-1999) passen in de traditie van de straatfotografie met een sterk visueel appèl op de vorm.
KERNPUNT
In de documentaire fotografie is het uitgangspunt de werkelijkheid. Vertellen over een op feiten berustend verhaal. De fotograaf kiest daarbij zijn/haar invalshoek. Laat hij/zij het zien zoals het is of legt hij/zij er een boodschap in, waardoor zijn/haar mening doorklinkt over hetgeen op de foto te zien is. Een andere keuze is om de kijker te verleiden door het accent op de fotografische vorm te leggen.
Opdracht #3
Eigenlijk heb ik een paar vragen aan je.
- Als je naar je werk kijkt dat je over een langere periode hebt gemaakt zie je dan daarin een lijn ‘boodschap – objectief – vorm’.
- Zoek ook eens enkele documentaire foto’s uit je recente werk (in pakweg de afgelopen 3 jaar) die je kunt plaatsen op ongeveer 2 uur, 3 uur en 4 uur van de klok.
- Wellicht heb je een fotograaf die je erg inspireert of aanspreekt. Als je naar dat werk kijkt, op welke plaats in de klok zou je dan plaatsen?
Als je wilt mag je ook deze uitgewerkte opdracht naar me toe sturen. Dan plaats ik die weer om ze te delen op deze site.
§ 1.4 HET ONBEKENDE BEKENDE
Ik ben bezig met een klein project dat ik gemakshalve ‘van A naar W’ noem. A en W zijn de beginletters van plaatsen in de Achterhoek die hemelsbreed ongeveer 15 kilometer van elkaar liggen. Het gebied tussen A en W is landelijk, met enkele buurtschappen en vele velden en landerijen. Afgelopen week fietste ik voor de derde keer tussen A en W. Ik vraag me in gemoede af hoe lang ik er mee door moet gaan. Levert het wel iets op dat interessant is, voor mijzelf misschien maar voor anderen? Zal het voldoende zijn om straks, als we de corona weg hebben gejaagd, in de plaatselijke kroeg een kleine expositie te houden. Misschien dat het bier en ander spraakwater aldaar toch nog voor wat instemmend gelal zorgt.
Het is o zo moeilijk om dat wat gewoon is, bijzonder te laten zijn. Toch is dat een van de voorwaarde denk ik voor een documentaire. De werkelijkheid van alledag zo in beeld brengen dat anderen zich verwonderen, nieuwsgierig worden, erover gaan nadenken, zich misschien wel een mening over vormen. Dat het spannend genoeg is. Dat is niet eenvoudig!
In mijn lezing die ik een klein jaar geleden nog regelmatig gaf probeerde ik dat te laten zien aan de hand van een kort filmpje met daarin een stuk of 12 foto’s van twee jonge fotografen. Ik kan in deze lessen wel één enkele voorbeeldfoto van anderen plaatsen, maar vanwege de copy rechten zeker geen hele serie. Daarom verwijs ik naar hun websites waarop je de desbetreffende foto’s vindt. De eerste jonge talentvolle fotograaf is Sacha Goossens met de serie over het carnaval in Den Bosch.
Over deze serie schrijft ze zelf: Carnaval: een feest van rituelen. Klik op deze link dan kom je op haar website/pagina reportages. Als je dan een beetje naar beneden scrolt kom je bij de reportage over het carnaval in Den Bosch.
De tweede fotograaf is de Brit Owen Harvey. Ik vraag je om van hem de serie Southend-On-Sea te bekijken.
Er zit nogal een verschil tussen de twee series. Het alledaagse dat velen van ons kennen, zekere degenen die woonachtig zijn onder de grote rivieren. Een wat andere wereld, de wereld aan de Zee, aan de Oostkust van Zuid-Engeland. De serie van Sacha Goossens gaat over een ritueel, een gemeenschappelijke activiteit gedurende een paar dagen per jaar. Daar zit al een verschil met Owen Harvey. Hij brengt in beeld het ‘dagelijks’ leven op een bepaalde plaats. Hij heeft het wat gemakkelijker dan Sacha, omdat hij over een langere periode kan fotograferen en dus steeds opnieuw op zoek kan gaan naar ‘ultieme’ of bijzondere momenten. Dat zie je volgens mij terug in de foto’s. De ene serie lijkt meer op een verslag van wat er op zo’n dag gebeurt terwijl bij Harvey in bijna elke foto wel een moment gekozen is waarop iets bijzonders aan de hand is of lijkt te zijn. De carnavalsserie komt wat willekeurig over terwijl de serie aan de kust lijkt te vertellen over de diversiteit van mensen en situaties. De beeldspanning zit voor een deel in het bijzondere van de locatie en de meerdere mogelijkheden om spannende beelden te maken. Volgens mij kun je aan deze twee voorbeeldseries zien dat het niet gemakkelijk is om dat wat gewoon is, bijzonder te laten zijn. Een serie over het onbekende, een serie over het leven in ‘verwegistan’ verrassen ons in het algemeen eerder dan de serie ‘mensen in de achtertuin’. Toch zit daar ook een geweldige uitdaging. Wellicht dat we tegen het eind van deze lessencyclus zover zijn dat je erover denkt toch zo’n project (dicht bij huis) aan te gaan pakken.
Dat het kleine verhaal, dat zich afspeelt om de hoek van de straat waar je woont, niet gemakkelijk is, mag nu wel duidelijk zijn. Toch zijn er wel voorbeelden van zowel vrijetijds- als professionele fotografen die erin slagen series te maken die verrassen en meer te vertellen hebben dan wat we al weten. Een serie maken die een zekere nieuwwaarde heeft en bepaalde aspecten (uit)vergroot en wellicht op een andere manier laat zien. Dat kan alleen door een essentie te treffen die veel verder gaat dan de werkelijkheid van het alledaagse en het uit te werken in een bijzondere fotografische kwaliteit. En -in mijn ogen van groot belang- betrokkenheid met je onderwerp of thema. Ga aan de slag met datgene waarmee je feeling hebt, interesse in hebt, verwondert door raakt, ….
Hieronder kun je kijken naar een kleine reeks foto’s die Bas Berkhout (fotograaf BMK) me ter hand heeft gesteld voor de presentatie van mijn lezing. De foto’s gaan over Guurtje. Kijk eerst maar dan hebben we het er verder wel even over.
Eigenlijk heb ik maar één simpele vraag. Wat kun je naar aanleiding van de foto’s over Guurtje vertellen.
Met tien foto’s slaagt Bas Berkhout er in ons te vertellen waar Guurtje woont, wat ze zoal doet, waar ze van houdt, wat voor een bijzondere vrouw ze is en …. Je ontmoet haar dus op verschillende fronten. Er blijven ook nog wel vragen, dat maakt het juist spannend. Bijvoorbeeld de vraag naar haar kleding in relatie tot de plek waar ze woont. Wat zegt dat over haar. Deze foto’s vertellen een alledaags verhaal dat toch heel bijzonder wordt. Toegegeven, de figuur Guurtje speelt zeker een belangrijke rol hierin.
Rob Hornstra (Borne, 1975) werkt als fotograaf aan langlopende documentaire projecten. Een bekend project dat hij samen met schrijver Arnold van Bruggen maakte is het Sochi-project. Daarin liet hij de veranderingen zien in de regio van de Olympische stad Sochi, voorafgaande aan de Spelen. Rob Hornstra was één van de eerste fotografen die kans zag zijn projecten vooraf gefinancierd te krijgen. Dus nog voordat er maar één foto gemaakt had, waren er al voldoende financiële middelen om stevig aan het werk te kunnen gaan. Hornstra maakte op die manier al verschillende boeken. In 2017 maakte hij een boek over zijn buurman, ‘The man next door’. Een aardig verhaal met flink wat van de foto’s uit het boek vind je hier. Thans werkt hij, wederom samen met Arnold van Bruggen, aan een tienjarig project over Europa; ‘the Europeans 2019-2029’. Het zijn allemaal grote projecten maar in feite gaan ze over het klein menselijke, het leven van alledag. De veranderingen in de samenleving worden zichtbaar in het oleven van alledag. Maak nader kennis met Rob Hornstra in deze 15 minuten durende film.
KERNPUNTEN
In de documentaire fotografie hoeft het zeker niet altijd te gaan over grote mondiale of hele gezichtsbepalende projecten. Die zijn overigens al snel interessant voor het grote publiek omdat ze zeer informatief zijn. Je kunt dat enigszins vergelijken met de fotografen rond 1900 die op reis gingen om foto’s te maken van objecten en gebouwen die voor anderen verborgen bleven (zie § 1).
Maar ook het alledaagse in het leven van mensen kunnen een prima documentair project zijn. Belangrijk is het om het leven van alledag op een bijzondere verrassende, misschien wel nieuwe, manier in beeld te brengen. In ieder geval op een persoonlijke manier! Een uitspraak van de Amerikaanse fotograaf en docent Harry Callahan (1912-1949) was dat het unieke in een foto zat vanwege de oorspronkelijkheid van de fotograaf. Alles is gefotografeerd, maar niet door jou! Juist door het persoonlijke statement laat je zien wat jou bezighoudt. Daarnaast zal elke documentaire reeks, ook die gaat over een bekend thema of onderwerp, fotografische kwaliteit moeten hebben. De ene noemt dat de esthetiek van de foto, een andere het fotogenieke van het beeld.
Probeer je stempel te drukken op zowel de inhoud (het WAT) als de vorm/techniek (het HOE)
Opdracht #4 IK BEN
We sluiten met deze paragraaf de eerste les (§ 1 t/m §4) af. Dus de paragrafen worden gebundeld in LES 1. Oriëntatie op de Documentaire Fotografie. Deze laatste opdracht is er ook naar. Een bijzondere opdracht die ik vorig jaar gaf aan enkele fotografen van een club waar ik een lezing over storytelling verzorgde. Ik hoop dat er voldoende onder jullie zijn om met deze opdracht aan de slag te gaan en mij de resultaten te sturen. Dan zal ik in een van de volgende paragrafen hierop terugkomen.
De opdracht is stel je zelf voor aan anderen. De titel van de opdracht is: IK BEN……. Het is de bedoeling dat je kiest uit één van de vier opties die hieronder staan. Bij elk van de vier opties gaat het eigenlijk om vluchtige dagboeknotities. Dagboeknotities niet met enkele woorden op een velletje papier maar met foto’s. Foto’s die je vlot maakt en waar je niet teveel over nadenkt; het zijn immers vluchtige notities.
Dus kies één optie (niet meer!) uit de vier die hieronder staan en ga ermee aan de slag!
- Optie 1: Gedurende twee aansluitende dagen maak je een aantal foto’s waardoor je laat zien wat je zoal doet, waarmee je zoal bezig bent die twee dagen.
- Optie 2: Gedurende twee aansluitende dagen maak je een aantal foto’s waardoor anderen kunnen zien waar jij zoal door verwonderd of geroerd raakt.
- Optie 3: Gedurende twee aansluitende dagen maak je een aantal foto’s waarbij je iets van je emoties in beelden probeert te vangen. Je zou kunnen zeggen dat je wat laat zien van je ‘binnenkant’, hoe je je voelt.
- Optie 4: Gedurende twee aansluitende dagen maak je een aantal foto’s waardoor anderen kunt zien wat je werk is [of je functie of …..]
Je maakt foto’s maar je wist geen foto’s tijdens die twee dagen. Dus de deleteknop gaat even op slot! Je laat alle foto’s op je kaartje staan, ook als je denkt dat er een foto is die niet helemaal gelukt is. De bedoeling is dat er een filmpje gemaakt wordt waarbij alle foto’s (in jpg en niet te groot) in de volgorde staan zoals ze zijn opgenomen. Als je zelf zo’n filmpje (in mp4) kunt maken is dat prima. Kun je dat niet en wil je wel op deze site je materiaal publiceren/delen dan kun je mij alle jpg-foto’s (kleine bestanden, hooguit 400 Kb per foto) toesturen dan maak ik er even een MP4 van die op de site komt te staan.
LET OP: de foto’s moet je niet bewerken. Dus het ruwe materiaal (ook niet delen uit de foto halen, dus niet croppen). Het enig wat nog wel mag is de jpg die uit je camera ‘rolt’ even wat lichter of donkerder maken. Hoeveel foto’s in die twee dagen je maakt, laat ik graag aan jou over. Maar een aantal van pakweg 12 is wel het minimum denk ik. Maximum is niet aan de orde, al zijn het er 100. In een filmpje van pakweg 2 à 3 minuten kun je die makkelijk ‘wegstoppen’.
[Foto’s: jpg 72 dpi, kortste zijde ongeveer 25 cm en een compressie van pakweg normaal is prima om op te sturen. MP4 film: opsturen via Wetransfer.com en niet groter dan 150 Mb]