PLATFORM DOCUMENTAIRE FOTOGRAFIE
HET ONBEKENDE BEKENDE
Ik ben bezig met een klein project dat ik gemakshalve ‘van A naar W’ noem. A en W zijn de beginletters van plaatsen in de Achterhoek die hemelsbreed ongeveer 15 kilometer van elkaar liggen. Het gebied tussen A en W is landelijk, met enkele buurtschappen en vele velden en landerijen. Afgelopen week fietste ik voor de derde keer tussen A en W. Ik vraag me in gemoede af hoe lang ik er mee door moet gaan. Levert het wel iets op dat interessant is, voor mijzelf misschien maar voor anderen? Zal het voldoende zijn om straks, als we de corona weg hebben gejaagd, in de plaatselijke kroeg een kleine expositie te houden. Misschien dat het bier en ander spraakwater aldaar toch nog voor wat instemmend gelal zorgt.
Het is o zo moeilijk om dat wat gewoon is, bijzonder te laten zijn. Toch is dat een van de voorwaarde denk ik voor een documentaire. De werkelijkheid van alledag zo in beeld brengen dat anderen zich verwonderen, nieuwsgierig worden, erover gaan nadenken, zich misschien wel een mening over vormen. Dat het spannend genoeg is. Dat is niet eenvoudig!
In mijn lezing die ik een klein jaar geleden nog regelmatig gaf probeerde ik dat te laten zien aan de hand van een kort filmpje met daarin een stuk of 12 foto’s van twee jonge fotografen. Ik kan in deze lessen wel één enkele voorbeeldfoto van anderen plaatsen, maar vanwege de copy rechten zeker geen hele serie. Daarom verwijs ik naar hun websites waarop je de desbetreffende foto’s vindt. De eerste jonge talentvolle fotograaf is Sacha Goossens met de serie over het carnaval in Den Bosch.
Over deze serie schrijft ze zelf: Carnaval: een feest van rituelen. Klik op deze link dan kom je op haar website/pagina reportages. Als je dan een beetje naar beneden scrolt kom je bij de reportage over het carnaval in Den Bosch.
De tweede fotograaf is de Brit Owen Harvey. Ik vraag je om van hem de serie Southend-On-Sea te bekijken.
Er zit nogal een verschil tussen de twee series. Het alledaagse dat velen van ons kennen, zekere degenen die woonachtig zijn onder de grote rivieren. Een wat andere wereld, de wereld aan de Zee, aan de Oostkust van Zuid-Engeland. De serie van Sacha Goossens gaat over een ritueel, een gemeenschappelijke activiteit gedurende een paar dagen per jaar. Daar zit al een verschil met Owen Harvey. Hij brengt in beeld het ‘dagelijks’ leven op een bepaalde plaats. Hij heeft het wat gemakkelijker dan Sacha, omdat hij over een langere periode kan fotograferen en dus steeds opnieuw op zoek kan gaan naar ‘ultieme’ of bijzondere momenten. Dat zie je volgens mij terug in de foto’s. De ene serie lijkt meer op een verslag van wat er op zo’n dag gebeurt terwijl bij Harvey in bijna elke foto wel een moment gekozen is waarop iets bijzonders aan de hand is of lijkt te zijn. De carnavalsserie komt wat willekeurig over terwijl de serie aan de kust lijkt te vertellen over de diversiteit van mensen en situaties. De beeldspanning zit voor een deel in het bijzondere van de locatie en de meerdere mogelijkheden om spannende beelden te maken. Volgens mij kun je aan deze twee voorbeeldseries zien dat het niet gemakkelijk is om dat wat gewoon is, bijzonder te laten zijn. Een serie over het onbekende, een serie over het leven in ‘verwegistan’ verrassen ons in het algemeen eerder dan de serie ‘mensen in de achtertuin’. Toch zit daar ook een geweldige uitdaging. Wellicht dat we tegen het eind van deze lessencyclus zover zijn dat je erover denkt toch zo’n project (dicht bij huis) aan te gaan pakken.
Dat het kleine verhaal, dat zich afspeelt om de hoek van de straat waar je woont, niet gemakkelijk is, mag nu wel duidelijk zijn. Toch zijn er wel voorbeelden van zowel vrijetijds- als professionele fotografen die erin slagen series te maken die verrassen en meer te vertellen hebben dan wat we al weten. Een serie maken die een zekere nieuwwaarde heeft en bepaalde aspecten (uit)vergroot en wellicht op een andere manier laat zien. Dat kan alleen door een essentie te treffen die veel verder gaat dan de werkelijkheid van het alledaagse en het uit te werken in een bijzondere fotografische kwaliteit. En -in mijn ogen van groot belang- betrokkenheid met je onderwerp of thema. Ga aan de slag met datgene waarmee je feeling hebt, interesse in hebt, verwondert door raakt, ….
Hieronder kun je kijken naar een kleine reeks foto’s die Bas Berkhout (fotograaf BMK) me ter hand heeft gesteld voor de presentatie van mijn lezing. De foto’s gaan over Guurtje. Kijk eerst maar dan hebben we het er verder wel even over.
Eigenlijk heb ik maar één simpele vraag. Wat kun je naar aanleiding van de foto’s over Guurtje vertellen.
Met tien foto’s slaagt Bas Berkhout er in ons te vertellen waar Guurtje woont, wat ze zoal doet, waar ze van houdt, wat voor een bijzondere vrouw ze is en …. Je ontmoet haar dus op verschillende fronten. Er blijven ook nog wel vragen, dat maakt het juist spannend. Bijvoorbeeld de vraag naar haar kleding in relatie tot de plek waar ze woont. Wat zegt dat over haar. Deze foto’s vertellen een alledaags verhaal dat toch heel bijzonder wordt. Toegegeven, de figuur Guurtje speelt zeker een belangrijke rol hierin.
Rob Hornstra (Borne, 1975) werkt als fotograaf aan langlopende documentaire projecten. Een bekend project dat hij samen met schrijver Arnold van Bruggen maakte is het Sochi-project. Daarin liet hij de veranderingen zien in de regio van de Olympische stad Sochi, voorafgaande aan de Spelen. Rob Hornstra was één van de eerste fotografen die kans zag zijn projecten vooraf gefinancierd te krijgen. Dus nog voordat er maar één foto gemaakt had, waren er al voldoende financiële middelen om stevig aan het werk te kunnen gaan. Hornstra maakte op die manier al verschillende boeken. In 2017 maakte hij een boek over zijn buurman, ‘The man next door’. Een aardig verhaal met flink wat van de foto’s uit het boek vind je hier. Thans werkt hij, wederom samen met Arnold van Bruggen, aan een tienjarig project over Europa; ‘the Europeans 2019-2029’. Het zijn allemaal grote projecten maar in feite gaan ze over het klein menselijke, het leven van alledag. De veranderingen in de samenleving worden zichtbaar in het oleven van alledag. Maak nader kennis met Rob Hornstra in deze 15 minuten durende film.
KERNPUNTEN
In de documentaire fotografie hoeft het zeker niet altijd te gaan over grote mondiale of hele gezichtsbepalende projecten. Die zijn overigens al snel interessant voor het grote publiek omdat ze zeer informatief zijn. Je kunt dat enigszins vergelijken met de fotografen rond 1900 die op reis gingen om foto’s te maken van objecten en gebouwen die voor anderen verborgen bleven (zie § 1).
Maar ook het alledaagse in het leven van mensen kunnen een prima documentair project zijn. Belangrijk is het om het leven van alledag op een bijzondere verrassende, misschien wel nieuwe, manier in beeld te brengen. In ieder geval op een persoonlijke manier! Een uitspraak van de Amerikaanse fotograaf en docent Harry Callahan (1912-1949) was dat het unieke in een foto zat vanwege de oorspronkelijkheid van de fotograaf. Alles is gefotografeerd, maar niet door jou! Juist door het persoonlijke statement laat je zien wat jou bezighoudt. Daarnaast zal elke documentaire reeks, ook die gaat over een bekend thema of onderwerp, fotografische kwaliteit moeten hebben. De ene noemt dat de esthetiek van de foto, een andere het fotogenieke van het beeld.
Probeer je stempel te drukken op zowel de inhoud (het WAT) als de vorm/techniek (het HOE)
Opdracht #4 IK BEN
We sluiten met deze paragraaf de eerste les (§ 1 t/m §4) af. Dus de paragrafen worden gebundeld in LES 1. Oriëntatie op de Documentaire Fotografie. Deze laatste opdracht is er ook naar. Een bijzondere opdracht die ik vorig jaar gaf aan enkele fotografen van een club waar ik een lezing over storytelling verzorgde. Ik hoop dat er voldoende onder jullie zijn om met deze opdracht aan de slag te gaan en mij de resultaten te sturen. Dan zal ik in een van de volgende paragrafen hierop terugkomen.
De opdracht is stel je zelf voor aan anderen. De titel van de opdracht is: IK BEN……. Het is de bedoeling dat je kiest uit één van de vier opties die hieronder staan. Bij elk van de vier opties gaat het eigenlijk om vluchtige dagboeknotities. Dagboeknotities niet met enkele woorden op een velletje papier maar met foto’s. Foto’s die je vlot maakt en waar je niet teveel over nadenkt; het zijn immers vluchtige notities.
Dus kies één optie (niet meer!) uit de vier die hieronder staan en ga ermee aan de slag!
- Optie 1: Gedurende twee aansluitende dagen maak je een aantal foto’s waardoor je laat zien wat je zoal doet, waarmee je zoal bezig bent die twee dagen.
- Optie 2: Gedurende twee aansluitende dagen maak je een aantal foto’s waardoor anderen kunnen zien waar jij zoal door verwonderd of geroerd raakt.
- Optie 3: Gedurende twee aansluitende dagen maak je een aantal foto’s waarbij je iets van je emoties in beelden probeert te vangen. Je zou kunnen zeggen dat je wat laat zien van je ‘binnenkant’, hoe je je voelt.
- Optie 4: Gedurende twee aansluitende dagen maak je een aantal foto’s waardoor anderen kunt zien wat je werk is [of je functie of …..]
Je maakt foto’s maar je wist geen foto’s tijdens die twee dagen. Dus de deleteknop gaat even op slot! Je laat alle foto’s op je kaartje staan, ook als je denkt dat er een foto is die niet helemaal gelukt is. De bedoeling is dat er een filmpje gemaakt wordt waarbij alle foto’s (in jpg en niet te groot) in de volgorde staan zoals ze zijn opgenomen. Als je zelf zo’n filmpje (in mp4) kunt maken is dat prima. Kun je dat niet en wil je wel op deze site je materiaal publiceren/delen dan kun je mij alle jpg-foto’s (kleine bestanden, hooguit 400 Kb per foto) toesturen dan maak ik er even een MP4 van die op de site komt te staan.
LET OP: de foto’s moet je niet bewerken. Dus het ruwe materiaal (ook niet delen uit de foto halen, dus niet croppen). Het enig wat nog wel mag is de jpg die uit je camera ‘rolt’ even wat lichter of donkerder maken. Hoeveel foto’s in die twee dagen je maakt, laat ik graag aan jou over. Maar een aantal van pakweg 12 is wel het minimum denk ik. Maximum is niet aan de orde, al zijn het er 100. In een filmpje van pakweg 2 à 3 minuten kun je die makkelijk ‘wegstoppen’.
[Foto’s: jpg 72 dpi, kortste zijde ongeveer 25 cm en een compressie van pakweg normaal is prima om op te sturen. MP4 film: opsturen via Wetransfer.com en niet groter dan 150 Mb]